काठमाडौं । अविरल वर्षाको पुनरावृत्तिले बीपी राजमार्ग फेरि ध्वस्त बनेपछि यात्रुहरू दोब्बर भाडा तिरेर लामो बाटो भएर राजधानी आउन बाध्य बनेका छन्। सडक अवरुद्ध हुँदा खुर्कोट–मन्थली–चरिकोट–दोलालघाट–धुलिखेल मार्ग प्रयोग गर्नुपरेको छ, जसले यात्राको खर्च र समय दुवै बढाएको छ।
तर यो समस्या केवल बाढी र पहिरोको परिणाम मात्र होइन—यो नेपालको पूर्वाधार व्यवस्थापन र दीर्घकालीन योजना अभावको दर्पण हो। गत वर्ष पनि यस्तै समयमा राजमार्ग अवरुद्ध भएको थियो, तर सुधारका प्रयासहरू अस्थायी समाधानमै सीमित रहँदा समस्या दोहोरिएको हो।
राजमार्गको विकल्प अझै अधुरो
मध्यपहाडी राजमार्गलाई बीपीको विकल्पका रूपमा हेरिएको छ। तर यसको ८१.७३ प्रतिशत मात्र काम सकिएको छ, बाँकी खण्डहरू, विशेष गरी सिन्धुली–रामेछाप–काभ्रे–सिन्धुपाल्चोक क्षेत्रमा, अझै अधूरै छन्।
करिब ६० किलोमिटर सडक र ६ वटा पुल अझै निर्माणाधीन छन्, जसका कारण वैकल्पिक मार्गका रूपमा यसको प्रयोग सम्भव भएको छैन।
पूर्वाधार विज्ञ आशिष गजुरेल भन्छन्, “बीपी र मध्यपहाडी दुवैको आ–आफ्नै महत्त्व छ। तर अहिलेको समस्या देखाउँछ—हामीले टिकाउ र अध्ययनमा आधारित सडक निर्माणलाई प्राथमिकता दिएका छैनौं।”
‘अन्धाधुन्ध निर्माण’ को परिणाम
गजुरेलका अनुसार बाढी र पहिरोबाट बारम्बार क्षति हुने कारण प्राविधिक अध्ययनको कमी हो। सडक निर्माण गर्दा भौगोलिक अवस्थालाई ध्यान नदिँदा अल्पकालीन सुधारले दीर्घकालीन समस्या निम्त्याएको छ।
“बाटो घुमाएर लैजानु परे पनि टिकाउ बनाउनुपर्छ,” उनी भन्छन्, “नत्र हरेक वर्ष करोडौँ खर्च गरेर पनि सडक टिक्दैन।”
मध्यपहाडीको ढिलो प्रगति
२०६४र६५ सालमा सुरु भएको मध्यपहाडी राजमार्ग २०७३र७४ मा सकिने योजना थियो। तर म्याद तीनपटक थपिँदै अहिले २०८४र८५ सम्म पुगेको छ। आयोजना प्रमुख विदुर पोखरेलका अनुसार, “हाल ठेक्का लागेको ४२ किलोमिटरमा काम जारी छ। बाँकी १८ किलोमिटर र ६ वटा पुल यसै वर्ष ठेक्का प्रक्रियामा छन्।”
तर यस्तो सुस्त गतिले गर्दा पूर्वी पहाडी जिल्लाका नागरिकहरू अझै असहज यात्रामा बाँधिएका छन्।
दीर्घकालीन योजना र दिगो समाधान आवश्यक
विशेषज्ञहरूका अनुसार, बाढी–पहिरो जस्ता प्राकृतिक चुनौतीबीच दिगो पूर्वाधार निर्माण गर्न ‘स्मार्ट डिजाइन’ र ‘भू–प्राविधिक अध्ययन’ अनिवार्य छन्। नेपालका प्रमुख राजमार्गहरूमा दोहोरिने क्षति केवल प्रकृतिको कारण होइन, राजनीतिक प्राथमिकता र प्राविधिक जिम्मेवारीको कमी पनि हो।
बीपी राजमार्गको बारम्बारको क्षति केवल सडक बिग्रिएको कथा होइन, यो राज्यको विकास दृष्टिकोणमाथिको प्रश्न हो।
अस्थायी मर्मत होइन, दीर्घकालीन योजना र प्राविधिक सुधार नै अबको आवश्यकता हो—नत्र यात्रुले दोब्बर भाडा तिर्ने यो चक्र वर्षेनी दोहोरिँदै जानेछ।
